Fort Isabella

Op het vernieuwde Fort Isabella staat de mens centraal in een vitale samenleving waar wonen, werken, recreatie en educatie met elkaar in verbinding staan. In deze buitenstad werken studenten samen met bedrijven in het fieldlab aan de nieuwste toepassingen voor duurzaam bouwen. Terwijl de hond in de dierenkliniek behandeld wordt, geniet zijn baasje op het terras van een kop koffie. Of je raakt na een yogales aan de praat met een groepje architecten die een lunchwandeling maakt. Met behulp van ‘Anna’, de serviceorganisatie, organiseer je bijvoorbeeld een muziekworkshop en sluit je daarna aan bij de vrijdagmiddagborrel. ‘Anna’ schenkt aandacht en zorgt voor kruisbestuiving, waarbij de beleving is alsof het vanzelf gaat. En daar gaat het om. Om de beste versie van jezelf te kunnen zijn én iets voor anderen te betekenen. Een smeltkroes waarin iedereen haar steentje bijdraagt aan het terrein. Fort Isabella is een bruisende Buitenstad op gekoesterde historische grond, waar je hart als vanzelf verder opengaat.

De zichtbare historie van Fort Isabella als fort en kazerneterrein is de basis waar alles op wordt ontworpen, gebouwd en gerealiseerd en die altijd en overal weer is terug te vinden. Het verleden wordt gekoesterd; wat verloren is gegaan aan belangrijk erfgoed wordt aangevuld en de geschiedenis wordt op andere plekken met kleinere ingrepen voorzichtig in oude glorie hersteld. Er wordt met respect omgegaan met de belangrijkste historische kwaliteiten: de scherpe belijningen van (de bebouwing van) het fort, de hoogteverschillen tussen het waterpeil en het omliggende maaiveld, de beboste natuurwaarden aan de westkant en rondom het fort, en natuurlijk de historische gebouwen, het hoofdgebouw, de kiosk en het Poortgebouw.

Dankzij de veelzijdigheid aan gebouwen biedt Fort Isabella een inspirerende werkomgeving voor zo’n 225 ondernemingen uit véle branches. Van moderne kantoorloft, flexibele winkelruimte tot ambachtelijk atelier. Fort Isabella inspireert op veel verschillende manieren en plekken. Zo overziet het kantoorgebouw aan de De Nieuwe Linie de nieuw aangelegde gracht, gaan de vitaliteitsondernemers van het Vitaalplein heel natuurlijk op in de zelf gecreëerde stadswal, en ademt het houtbouw kantoor aan het Hoornwerk een en al duurzaamheid.

1614-1618 – Ontstaan Fort Isabella
Fort Isabella is tijdens het twaalfjarig bestand tussen 1614 en 1618 gebouwd door de Bosschenaren als vestingwerk ten behoeve van de verdediging van de stad. De naam van het fort is afkomstig van aartshertogin Isabella (1566-1633), hertogin van Brabant en dochter van de Spaanse koning Fillips ll. Fort Isabella is gebouwd als een regelmatig vijfhoekige schans, met vijf bastions. Samen met Fort Sint-Anthonie moest dit fort de zuidkant van ‘s-Hertogenbosch beschermen.

1629 – Beleg van ‘s-Hertogenbosch
In 1629 werd het fort bij het Beleg van ‘s-Hertogenbosch veroverd door Frederik Hendrik. Tot 1914 heeft het fort dienst gedaan als verdedigingswerk van de stad en is daarna omgebouwd tot kazerne.

17e eeuw – Zuiderwaterlinie
In Brabant is in de 17e eeuw een stelsel van aaneengesloten waterlinies met forten en schansen gebouwd. De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste, meest benutte waterlinie van Nederland. Wanneer de vijand te dichtbij kwam, werd met een ingenieus stelsel van dijken en sluizen het land tussen deze versterkte steden in tijden van oorlog onder water gezet (inundatie). Een verdedigingswerk mét en tegen het water. Uniek in de wereld! De Zuiderwaterlinie was onderverdeeld in een serie kleinere linies, die nauw op elkaar afgestemd waren. Fort Isabella was een van de vestingwerken ter verdediging van de stad ‘s-Hertogenbosch. Een belangrijke functie van het fort was de inkwartiering van een deel van het garnizoen. In en om ‘s-Hertogenbosch waren in deze tijden vele militairen gelegerd.
 Door de komst van het vliegtuig, begin 20ste eeuw na de Eerste Wereldoorlog, bood het water geen obstakel meer en verloor de Zuiderwaterlinie een belangrijk deel van haar functie. In 1952 werd de Zuiderwaterlinie definitief opgeheven als militaire verdedigingslinie. Momenteel wordt gewerkt aan een breed ontwikkelingsprogramma om de linie grote bekendheid te geven. Middels culturele en sportieve activiteiten wordt de ‘linie van verdediging’ een ‘linie van verbinding’.

1918 – Fort Isabella Kazerne
Het fort is verdwenen, wat rest is een uit de 18e eeuw stammend poortgebouwtje (de Puist).  Nadat in een periode van vier voorafgaande jaren het oude Fort Isabella (1617) grotendeels was gesloopt en het nieuwe kazernecomplex was verrezen, openden de poorten van de gloednieuwe Isabellakazerne in 1918 voor de nieuwe bewoners; het 17e Regiment Infanterie. In 1924 werd het inmiddels fors gegroeide Bataljon omgevormd tot Hét Regiment Wielrijders. Deze eenheid is tot mei 1940 gelegerd geweest op de Isabellakazerne.

1940-1945 – Tweede Wereld oorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de kazerne gebruikt door het SS Wachtbataillon Nordwest dat bewakingsdiensten uitvoerde in de verspreid liggende gevangenkampen in Vught, Haaren en Sint-Michielgestel. Na de bevrijding herbergde de kazerne afwisselend onderdelen van de Schotse Highland divisie, de Prinses Irenebrigade, het Regiment Stoottroepen en het 2e Regiment Luchtdoelartillerie.

1953 – Opleidingskazerne
Vanaf 1953 begon het kenmerk van de Isabellakazerne steeds meer een opleidingskazerne voor verschillende legeronderdelen te worden. Dit bleef zo tot de sluiting in 1993, toen het militaire gebruik definitief tot het verleden ging behoren.

1993 – Asielzoekerscentrum
Het complex werd door Defensie overgedragen aan het COA waarbij een asielzoekerscentrum werd ingericht tot 2007. De eerste helft van de jaren ’90 van de 20e eeuw werden op het terrein vluchtelingen opgevangen. Daarna heeft het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) een akkoord bereikt met de gemeente Vught om er een asielzoekerscentrum te vestigen. Van mei tot en met augustus 2004 was er een campus voor alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama’s) gehuisvest. Daarna is er tot 2007 een deportatiecentrum voor uitgeprocedeerde vluchtelingen gehuisvest.

2007 – Tijdelijke verhuur
Vanaf 2007 beraadt de Gemeente Vught zich op een nieuwe bestemming voor het Fort. Vanaf dat moment is Fort Isabella in tijdelijk beheer bij VPS voor gebruik door diverse bedrijven en als woonplek voor studenten.

2012 – Burgerinitiatief Fort Isabella
Historische- en natuurwaarden van Fort Isabella en omgeving zijn in beeld gebracht en randvoorwaarden zijn benoemd waarbinnen toekomstige ontwikkelingen belangrijke meerwaarden kunnen creëren.

inspire* begeleidt de Isabella Groep in de (uit)ontwikkeling van deze unieke en kleinschalige samenleving. Benieuwd naar de toekomstplannen van Fort Isabella? Speciaal voor dit project opende inspire* een kantoorruimte op Fort Isabella.

Credits: Fort Isabella | © all rights reserved